Özgül Öğrenme Güçlüğü, bir çocuğun okuma, yazılı anlatım ya da matematik becerisinin yaş, zeka ve eğitim düzeyine göre beklenenden belirgin düzeyde geride olması durumudur. Özgül Öğrenme Güçlüğü bu üç alandan birinde yaşanabileceği gibi bu alanlardaki bozulmalar bir arada da görülebilmektedir. ÖÖG kesinlikle zeka geriliği değildir, ÖÖG tanısının konulabilmesi için çocuğun zeka düzeyinin normal sınırda ya da üzerinde olması gerekmektedir.
Özgül Öğrenme Güçlüğü Yaşayan Çocuk
Çocuklar yaşıtlarından zihinsel düzeyde bir farklılığı olmadığından yaşadığı güçlüğün çoğu zaman farkındadır ve buna bağlı olarak okula gitmede isteksizlik, mutsuzluk, keyifsizlik, daha önce zevk aldığı etkinliklerden bile zevk alamama ve arkadaşlık ilişkilerinde bozulma yaşayabilir. Bazen sınıf öğretmenleri Özgül Öğrenme Güçlüğüolan çocukları kısa sürede belirleyip yönlendirirken bazen farklı sebepler nedeniyle böyle çocuklar fark edilmeden ilerleyen sınıflara kadar gelmektedirler. Çocuğun yaşı ilerledikçe öğrenmelerde yaşıtları ile arası gittikçe daha çok açılabildiğinden erken tanılama ve tedavi önem kazanmaktadır. Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu(DEHB), Özgül Öğrenme Güçlüğü ile birlikte eş tanı olarak sık görülmektedir. Çocuğunuzun değerlendirilmesinde bu göz önüne alınmaktadır ve tedavinin seyri bu duruma bağlı olarak değişebilmektedir.
ÖÖG tanısı konulmadan önce uygulanması gereken bazı değerlendirmeler vardır. Bu değerlendirmeler çocuğun yaşı ve getirilen yakınmalara göre değişebilecek olmakla birlikte sıklıkla izlenen yol değerlendirmeye Wisc-r Zeka Testi ile başlamaktır. Bu şekilde çocuğun zihinsel performansı görülerek yaşıtlarından zihinsel olarak geride olma tanısının dışlanması hedeflenmektedir. Ayrıca bu test ile çocuğun öğrenme süreçleri ve dikkat problemleri olup olmadığına dair de bilgi edinilir. Bu test sonucunda çocuğun zeka düzeyinin yaşıtları seviyesinde veya onlardan daha ileri seviyede olduğu fakat öğrenme süreçlerinde sorunlar olduğu gözlemlenirse çocuğa Öğrenme Güçlüğü Bataryası uygulanır. Bu batarya çocuğun yaş ve eğitim düzeyine uygun olan okuma, okuduğunu anlama, yazma, matematik, saat bilgisi, sıralama becerileri vb değerlendirme bölümlerinden oluşmaktadır. Süresi ve içeriği çocuğa göre değişmektedir. Ancak bu basamaklar tam olarak tamamlandığında Özgül Öğrenme Güçlüğü tanısından emin olmak mümkün olabilir.
Özgül Öğrenme Güçlüğüne Dair Anne Babalara Notlar
- Öncelikle Özgül Öğrenme Güçlüğü’nün zeka düzeyi ile ilgisi olmadığını, zeka düzeyi normal sınırlarda ve üzerinde olmadıkça Özgül Öğrenme Güçlüğünden bahsedilemeyeceğini aklınızdan çıkarmayın.
- Özgül Öğrenme Güçlüğünün tedavisi eğitimdir. Eşlik eden Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu veya bir başka durum olmadıkça ÖÖG için kullanılabilecek bir ilaç tedavisi yoktur.
- Özgül Öğrenme Güçlüğünde eğitsel tedaviyi sağlayan kişinin bu alandan bir uzman olmasının çok daha iyi sonuç vereceğini lütfen unutmayınız.
- Çocuğunuzun yaşadığı zorluğu anlamaya çalışın, gerekirse bunun için okumalar yapın. “İstese yapar, istemediğinden yapmıyor” gibi düşünceler hem sizi hem onu yıpratacak ve motivasyonunuzu kıracaktır.
- Anne baba olarak çocuğunuzla ders çalışmak ve ödev yaptırmak çoğu zaman ilişkileri yıpratan bir süreçtir. Bu nedenle mümkün olduğunca çocuğunuzla siz çalışmayın, ödevlerini yaptırmada ve ders çalıştırmada bir uzman yardımı almaya çalışın. Size çocuğunuzla keyifle oynamak ve güzel vakit geçirmek kalsın. Bu katkınızın tedavinin belki de en önemli kısmı olduğunu unutmayın!
- Çocuğunuzun ders çalışma ortamının düzenli ve sessiz olmasına dikkat edin. Kısa sürelerle çalışıp kısa molalar vermesini sağlayın.
- ÖÖG olan çocuklar bilgisayar oyununu sizden daha iyi oynayabilirler, akıllı telefon gibi araçları sizden daha kolay kullanabilirler. Bu çocuğunuzda ÖÖG olamayacağı anlamına gelmez. Her alanda olduğu gibi Özgül Öğrenme Güçlüğü’nde de motivasyonun önemi büyüktür ve oradaki farkı yaratan o etkinliğin motivasyonunun kendi içerisinde olmasıdır.
- ÖÖG yaşayan çocuğunuzun tedavisi ve eğitimi ile ilgili olarak uzmanların çizdiği yolları izlemeye lütfen dikkat edin. Çevrenizden farklı tepkiler alıp kafanızın karıştığı zamanlarda aklınızdaki soru işaretlerini lütfen uzmanınıza danışın
- Çocuğunuzun psikologu, psikiyatristi, öğretmenleri ve varsa özel öğretmeni/ özel eğitim öğretmeni ile iş birliğinde olun ve bu farklı uzmanlar arasındaki ilişkide bir köprü oluşturun.
- Çocuğunuz ne kadar umursamaz davranıyor olursa olsun yaşadığı zorluğun mutlaka farkındadır ve bunun olumsuz etkilerini yaşıyordur. Unutmayın ki özellikle eğitimin ilk yıllarında öğretmenin dikkati, takdiri ve akademik başarı bir çocuk için oldukça önemlidir. Bu alanlarda başarısız olduğunu fark eden bir çocuğun mutsuz olması anlaşılır bir durumdur ve öğrenmeye çabalamadan kolayca pes etmesi bu duygudurumu ile ilgili olabilir.
- ÖÖG yaşayan bir çocuk sadece okuma yazma ve matematik alanında değil, günlük yaşam içindeki alanlarda da zorluk yaşayabilmektedir. Örneğin dün- bugün- yarın gibi zaman kavramlarını öğrenmek ve doğru kullanmak onlar için her çocukta olduğundan daha zor olabilir. Ya da ayları günleri sırasıyla öğrenmek, yemek isimleri, yön tarifi gibi konular onlar için biraz daha zor olabilir. Bu gibi alanlardaki zorluklarının farkında olun ve yaşamın içindeki her anı bir öğrenme fırsatına dönüştürün. Bunu yaparken her an eğitici bir role bürünmez ve eğlenceli bir etkinliğe çevirip oyunlardan faydalanırsanız öğrettikleriniz çok daha kalıcı olacaktır.
- Çocukta tanı boyutunda ÖÖG olması durumunda devlete bağlı özel kurumlar olan Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezleri tarafından ücretsiz eğitim desteği sağlanmaktadır. Bu konuyu uzmanınıza danışınız.
- Eğitsel tedavi yavaş ilerleyen ve zamanla sonuç alınan bir tedavi şeklidir. Bunun için sabırlı olmanız gerekmektedir. Özellikle örneğin ilk kez 3. sınıfta tanılanan ve eğitsel tedaviye yönlendirilen bir çocuğun, özel eğitime başladıktan kısa bir süre sonra okul ders başarısında artış beklenmesi doğru bir hedef değildir. Çünkü çocuğun 2. ve belki 1. sınıftan getirdiği eksikliklerini tamamlamak ilk hedeftir ve eğitim bu şekilde birikimli ilerler.
- Çocuğunuzu aldığı notlar üzerinden değil harcadığı çaba ve çalışması üzerinden değerlendiriniz. Alacağı nottan çok bu çabasını önemsediğini kendisine belirtiniz ve ona bu yönde mesajlar verdiğinizden emin olunuz.
- Önünüze küçük hedefler koyun ve bunları başardıkça kendinizi de çocuğunuzu da tebrik etmeyi ve ödüllendirmeyi asla unutmayın.
Özgül Öğrenme Güçlüğü Vakası ve Öneriler
Geçtiğimiz günlerde bir anne oğlunu getirdi çalıştığım kliniğe,9 yaşında dünyalar sevimlisi bir erkek çocuğu. Ufaklıktan biraz beklemesi istendi, anneden dinlemek için öyküyü. Benimle göz göze gelmeden başını salladı ‘olur’ anlamında. Anne başladı anlatmaya, erken dünyaya gelmiş, gelişim süreçlerini olağan seyrinde tamamlamış. Okula başlamadan önce her şey yolundaymış, annenin tabiriyle parmakla gösterilen bir çocukmuş, yaşıtlarıyla çok güzel anlaşır, büyüklerin övgülerini toplarmış. Sorunlar okulla beraber başlamış, zorlanmış okuma yazmayı öğrenmede, neredeyse yıl sonunda öğrenmiş, hala yazısı çok bozukmuş, okurken de yazarken de harf atlamaları varmış.Ama anneyi endişelendiren ve yardıma sevkeden çocuğunun gittikçe içe kapanması olmuş, arkadaşlarının oyunlarının dışında kalmaya başlamış ne zamandır.
Çocuklarla çalışan meslektaşlarım böyle bir öyküde hemen kafasında bir sürü şeyi kurgulama başlar, çocuğun depresif duygulanım ortaya koyduğu besbellidir de öykünün altını kurcalayınca “özgül öğrenme güçlüğü” dediğimiz çoğu zaman zekayla ilintisi olmayan günlük yaşamın işlevselliği için temel olan okuma, yazılı anlatım ve matematik becerilerinin gelişimi ile ilgili güçlükleri tanımlayan bozukluk ortaya çıkar. Özgül öğrenme güçlüğü tanısı almış çocukların öğretmenleri genellikle öğrendiklerini çabuk unutma, basit matematik hesaplarını yapmakta zorlanma, sözcükleri birbirine karıştırma gibi geribildirimler verirler ailelerine çocuklarıyla ilgili.
İşte bunlar gibi bir sürü sebepten ötürü öğrenme güçlüğü yaşayan çocuklar kendilerini ortaya koyacakları en önemli ortamlardan biri olan akademik ortamlarda başarı sağlayamamakta ve sonuçta zamanla aile içi ilişkilerde, akran ilişkilerinde bozulma gibi sebeplerle sosyal ve duygusal sorunlar yaşamaya başlamaktadırlar. Okul öncesi konulan tanı önemlidir ancak çoğu okulla beraber yani öğrenme becerilerinin ortaya konma döneminde anlaşılmaktadır. Bazı çocuklarda okul öncesi dönemde gecikmiş konuşma, kavram öğrenmede zorlanma gibi belirtilerle kendini ele veren özgül öğrenme güçlüğü çocuğun okula başlamasıyla iyice su yüzüne çıkar.
Eğer aile bilinçli davranırsa, çocuğun eksiklerini özel eğitim destekleriyle tamamlarsa, öğretmenle sağlıklı bir işbirliği sürecine girerse, çocuğunu ve özelliklerini kabul edip çocuğun elinde olmayan sebeplerle yapamadıklarını kavrayıp ona yardımcı olursa çocuklar bu süreci hasarsız atlamaktadır. Çünkü bu çocuklar öğrenir, zorlanır, zorlar ama öğrenir. Fakat sınıfta öğretmenden hiç olumlu bir şey duymazsa, elinde olmayan sebeplerle tembel diye etiketlenirse, evde anne babasıyla dersleriyle ilgili sürekli bir çatışma haline girerse, arkadaşlarının gözünden düşerse bu sebeplerden ötürü yaşam onlar için her geçen gün zorlaşır ve ruhlarında sonraki zamanlara kalan yaralar açılır. O halde bize düşen özgül öğrenme güçlüğünü “öğrenmektir” hakkıyla bir an önce. Her gün yeni bir şey öğrenebildiğiniz bir yaşam dileğiyle…
