Üstün Zeka

Üstün zeka Renzuli’ye göre, zekâ bölümü 130’un üstünde olup, yeni düşünceler oluşturup, bunları yeni sorunların çözümünde uygulayabilme yeteneği olanlar.. (yaratıcılık) ve bir işi, başından sonuna kadar götürecek üstün motivasyona (üstün iş, görev yüklenme yeteneğine) sahip olanlar üstün olarak kabul edilmektedirler (Akt. Davaslıgil, 2004).

Üstün zeka ve üstün yetenek birbirinin yerine kullanılan farklı iki kavramdır. Ülkemizde üstün zekalı olmak standart zeka testlerinden 130 ve üstü puan almak, üstün yetenekli olmak ise zeka, yaratıcılık, sanat, spor, liderlik kapasitesi veya özel akademik alanlarda akranlarına göre yüksek düzeyde performans göstermek biçiminde tanımlanmıştır (MEB, 2006). Bu iki ayrı kavram yerine bu çocukların daha iyi temsil edilebilmesi için, üstün zihinsel yetenek teriminin kullanımı daha uygun görünmektedir.

Üstün Zeka Tanısı

İlk olarak uygulanacak standart zeka testleri ile zeka bölümü ölçümlenir. Bunu takiben anne, baba ve öğretmen gözlemleri ile, psikolog gözlemi, çocuğun okulda yaptığı çalışmalar, özel bir yetenek var ise uygun testlerle bu yeteneğin üstünlük durumu ölçümlenerek, tüm veriler birlikte incelenir ve çocuğun üstün zihinsel yeteneğe sahip olup olmadığı belirlenir.

Çocuğum Üstün Zihinsel Yeteneğe Sahip Olabilir mi?

Aşağıda üstün zihinsel yeteneğe sahip olan çocuklarda gözlemlenen gelişimsel özellikleri bulacaksınız.

Zihinsel Gelişim Özellikleri:

• Kavram oluşturma konusunda yeteneklidirler.
• Küçük yaşlardan itibaren mantıksal muhakemeler kurabilmekte ve karmaşık problemlere yaratıcılıklarını kullanarak çözüm üretebilmektedirler.
• Geniş hayal ve imgeleme gücüne sahiptirler, yaratıcıdırlar.
• Daha akıcı ve esnek düşünebilmektedirler.
• Dikkat süreleri yaşıtlarına göre daha uzundur.
• Küçük yaşta kendi başlarına okumayı öğrenirler.
• Sözcük dağarcığı çok geniştir ve sözcükleri tam anlamı ile kullanırlar.
• Sayılara ve matematiğe olan ilgileri çok erken yaşta başlar.
• Çabuk kavrayabilir ve uygulayabilirler.
• Kolay ezberler ve ezberlediklerini uzun süreli hafızalarında saklarlar.
• Yüksek adalet olgusuna sahiplerdir, haksızlığa dayanamazlar.
• İyi bir gözlem gücüne ve eleştirel düşünme gücüne sahiplerdir (Silverman, 1993: 52-53; Clark, 1997: 53-61; Davaslıgil, 2004:1-4).

Fiziksel gelişim özellikleri:

• Fiziksel yapı ve genel sağlıkları normalin üzerindedir.
• Daha hareketlidirler, bu durumları hiperaktivite ile karıştırılır.
• Daha az uyku ihtiyaçları vardır.
• Duyu organları çok keskindir (Silverman, 1993: 52-53; Clark, 1997: 53-61; Davaslıgil, 2004:6).

Sosyal gelişim özellikleri:

• Kendi idealleri ile topluma ayak uydurma istekleri arasında içsel bir çelişki yaşar.
• Sosyal açıdan olgundurlar. (Başkalarının duygu ve düşüncelerini önemserler.)
• Liderlik özelliğini bireyi kontrol etme özelliği olarak değil, rehberlik etme özelliği olarak kullanırlar.
• Toplumsal olaylara karşı aşırı duyarlıdırlar, çözüm yolları üstünde düşünerek önerilerde bulunurlar.
• Kendi yaşıtlarında aynı olgunluğu bulamadıkları için yetişkinlerle ya da zihinsel olarak kendi düzeylerine daha yakın çocuklar ile arkadaşlık etmeyi tercih ederler.
• Gelişmiş mizah yetenekleri arkadaşlıkları arasında popüler olmalarını sağlar (Clark, 1997: 142-143).

Üstün Zeka Kişilik özellikleri:

• Mükemmeliyetçidirler.
• Özgüvenleri çok yüksektir.
• Duygusaldırlar.
• Hassas adalet duygusuna sahiptirler, yapılan haksızlıklara çok duyarlı davranırlar.
• Gördüğü tüm yanlışlıkları ve düzensizlikleri düzeltme, rasyonel olmayan düşüncelerin mantıksızlığını ispatlama ihtiyacı duyarlar. Ancak bu netlik ve rasyonellik ihtiyacı sosyal ilişkilerini zedeleyebilir.
• Yüksek düşünce süreçlerini harekete geçirecek şekilde bilgilerin aktarılmasından hoşlanırlar.
• İki işi aynı anda yapabilirler.
• Başladıkları görevlerin bitirilmesi için daha fazla zaman tanınsın isterler.
• Sayılara ve mekanik aletlere çok küçük yaştan itibaren ilgi duyarlar (Silverman, 1993: 52-53; Clark, 1997: 53-61; Davaslıgil, 2004:1-4).

Eğer sizin çocuğunuz da bu özelliklerin çoğuna sahipse vakit kaybetmeden bir uzmana başvurunuz. Çünkü üstün zihinsel yeteneğe sahip olan çocukların erken dönemde tanılanması, çevresinin yönlendirilmesi ve çocuğa uygun bir gelişim alanının oluşturulması ile gelecekte yaşanması muhtemel psikolojik/sosyal sorunların önüne geçebiliriz.

KAYNAKÇA

1. Clark, B. (1997). The Integrative Education Model: Systems and Models Programs for Gifted and Talented. Ed: Renzuli J.S. USA: Creative Learning Press, Inc.
2. Davaslıgil, Ü. (2004). Üstünlerde Kişisel ,Eğitsel ve Mesleki Rehberlik (Ders Notu). İstanbul:İstanbul Üniversitesi, Özel Eğitim Bölümü.
3. Milli Eğitim Bakanlığı. (2006). Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği.mevzuat.meb.gov.tr/html/26184_0.html. (10.09.20112)
4. Silverman, L.K. (1993). The Quest for meaning: Counseling Issues with Gifted Children  and Adolescents. Counseling Gifted And Talented. 29-51. USA: Colorado, Love Publishing Company.